İşçinin ekonomisi: Baz etkisi nedir? Neden enflasyon oranı düştüğü halde hayat pahalılığı artıyor?

TÜİK Haziran ayı enflasyon oranını yüzde 15,72 olarak açıkladı. Her zaman olduğu gibi iktidar yine pembe tablolar çiziyor. Berat Albayrak ise Eylül ya da Ekim’de enflasyonun tek haneye ineceğini açıkladı. Mutfağın alev alev yandığı bir dönemin ardından 6 aylık enflasyon farkını yüzde 15 üzerinden alan işçiler ve kamu emekçileri ise bu rakamları görüp bu sözleri işitince haliyle sinirleniyorlar.

Emekçi halkımız sinirlenmekte haklı. Çünkü her şeyden önce hâlâ son derece yüksek bir enflasyon oranı ile karşı karşıyayız. Merkez Bankası’nın hedeflediği yüzde 5’lik enflasyon oranının üç katı olan bir oranı enflasyondaki düşüş olarak lanse etmenin akıl ve mantıkla izah edilebilecek bir yanı yok. Öte yandan yüzde 25 gibi çok daha yüksek enflasyon oranlarından daha aşağı seviyelere gelinmiş durumda. Ancak burada ekonominin düzelmesi, emekçi halkın satın aldığı mal ve hizmetlerin ucuzlamasından daha çok basit bir matematik hesabının sonucu olarak “baz etkisi”  karşımıza çıkıyor.

Enflasyon oranı, bir yıl önceki aynı ayın TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) üzerinden hesaplanıyor. Dolayısıyla bir önceki sene endeks değeri ne kadar yüksek ise haliyle yıllık artış oranı da o kadar az gözüküyor. Örneğin son açıklanan Haziran enflasyonu için geçtiğimiz yıl 357,44 olan Haziran endeksi bu yıl 413,63 olduğu için artış oranı yüzde 15 olarak hesaplanıyor. Hatırlayacak olursak TÜFE geçtiğimiz yıl yaz aylarında hızla artmış ve Ekim ayında zirveye çıkmıştı. Geçtiğimiz yıl (2018) Ekim ayında endeks 401,27 olmuştur. 2017 Ekim endeksi 320,40 olduğu için TÜFE artış oranı (enflasyon) yüzde 25,24 olarak açıklanmıştı. Bu yıl Ekim ayının enflasyonu bu yüksek rakama kıyasla hesaplanacağı için artış oranının daha düşük çıkması olağandır. Bu baz etkisidir. Öyle ki Eylül ve Ekim aylarında yüzde 2 ile 2019 yılının en yüksek aylık fiyat artışları gözlemlense dahi yıllık enflasyonun yüzde 10’un az da olsa altına inmesi mümkündür.

Berat Albayrak, Eylül-Ekim aylarında enflasyon tek rakama inecek öngörüsünde bulunurken ekonominin düzelmesine değil, işte bu baz etkisine bel bağlamaktadır. Tabii ki Berat Albayrak çıkacak ve kendine pay biçmeye çalışacaktır. Ancak işin aslı fiyatlar artmaya, hayat pahalanmaya devam etmiştir, halk yoksullaşmıştır ve yoksullaşmaya devam etmektedir.

Bu yazı Gerçek gazetesinin Ağustos 2019 tarihli 119. sayısında yayınlanmıştır.