Şirketler aile değil sömürü makinesidir…

Geçen hafta gazetelerde Koç Holding’in başındaki zata referansla şöyle bir haber okuduk:

“Turgay Durak, Koç Holding’in 2014 yılı finansal sonuçlarına ilişkin yapılan açıklamada, 2014 yılında Koç Topluluğu tarihinin en büyük organik yatırım dönemini tamamladıklarını belirterek, 2015’in yeni yatırımlarının meyvelerini alacakları bir yıl olacağını ifade etti… 

Ülkemiz ve Topluluğumuz için yarattığımız katma değer, …. 85 bini aşkın çalışanımız ve yöneticilerimiz, birlikte çalışarak,… çalışanlarımızı temsil eden sendikalarla oluşturduğumuz sinerji, büyük bir aile olduğumuzun en önemli göstergesi…” (http://bit.ly/1EnlvAQ).

İnsan nereye imreneceğini şaşırıyor.

Yatırımın organik olanına mı, sendikalarla oluşturulan sinerjik büyük aileye mi ya da bu ailenin çalışanları ve yöneticileriyle birlikte çalışarak ülkemiz için yarattığı katma değere mi?  Yoksa, haberde geçerken kaydedilen Koç Holding’in 2014 net kârı 2.71 milyar liracığa mı?

***

Şirketlerin, özellikle nispeten şeffaf olmak zorunda olanların, Yıllık Faaliyet Raporları bu tür sansasyonel haberlerin arkasına geçmek, sermaye-emek çelişkisinin verili şirket özelinde nasıl somutlandığını görmek için önemli bir kaynaktır.  Bu yazıda, Koç Holding’in 2014 Yıllık Faaliyet Raporu’nda yer alan mevcut bilgileri kullanarak bazı değerlendirmeler yapmaya çalışacağız.

Yukarıda aktardığımız haber alıntısında kullanılan dil ve ifadenin ideolojik derinliği başka bir yazının konusu.  Doğrudan, “çalışanlar” konusuna girelim.  Haberde, 85 bini aşkın çalışan ve yönetici olduğu söyleniyor Koç Holding’te.  Bahsettiğimiz internet kaynakları ise 2014 sonu itibariyle çalışanların tam sayısını 85.517 olarak vermekle kalmıyor, ayrıca beyaz yakalı (40.623) ve mavi yakalı (44.894) sayılarını da veriyor.  Kendi içinde ilginç ve önemli bir bilgi.

İnternetteki kaynaklara biraz daha göz attığımızda yöneticiler kategorisinin tahmin edilebileceği gibi kendi içinde tabakalara ayrıldığını görüyoruz. Yöneticilerin üst kaymak tabakası net bir biçimde tanımlanmış:  Holding Başkanı, Yönetim Kurulu (15 kişi) ve Holding’in üst yönetimi (12 kişi), yani toplam 27 kişi.

Şu kaymak tabakanın ortalama maaşı nedir acaba?  Ortalama dememizin nedeni, kişisel bilgilerin gizli olmasından. Öte yandan, 27 kişiden oluşan bu üst kaymak tabakanın tamamına yapılan toplam maaş harcaması kaynaklarda veriliyor: 2014 yılı için 82.121.000 TL. Sayılarını da bildiğimize göre kaymak tabakanın ortalama yıllık maaşının 3.041.519 TL, aylık maaşının ise 253.460 TL olduğunu hesaplayabiliriz.

İmrenecek bir şey daha çıktı: 250 küsur bin TL’lik maaş!  2014 yılının aylık net asgari maaşı 891 TL idi.  Yani, Koç Holding kaymak tabaka yönetici ortalama maaşı, asgari ücretin sadece 284 katı!  Hak etmişler midir, ne dersiniz?

Çalışanların kompozisyonuna bakalım şimdi. Kaynaklarımız 2014 yılında Koç Holding’te üretim faaliyetinde çalışanların tamamına 1.34 milyar TL ödeme yapıldığını kaydediyor.  Ayrıca, 4169 kişinin de ARGE faaliyetlerinde çalıştığı ve bu emekçilere 38.9 milyon TL ücret ödendiği bilgisi de verilmiş. Üretimde çalışanların yukarıda zikrettiğimiz mavi yakalılar (44.894) ile ARGE emekçilerinin (4169) toplamına tekabül ettiğini varsaydığımızda Koç Holding’teki üretken emekçilerin ortalama aylık ücretinin yaklaşık 2338 TL olduğu görülür.  Demek ki, Koç Holding kaymak tabaka yönetici ortalama maaşı, Holding’in kendi üretken emekçi ücretinin de 108 katıdır!  Eh, ne de olsa koskoca Koç, işçilerine asgari ücret verecek değil ya.  O kadar kıyak geçsin kendi işçisine.

Gelelim sermaye-emek ilişkisinin en somut tezahürüne, artık-değer oranına.  Yukarıdaki kaba hesaplamalara dayanarak ancak yaklaşık olarak bir sömürü oranıtahmin edebileceğimiz kesin.  Yine de, taptaze ve şimdiye kadar dile getirilmemiş bir bilgi olduğu için paylaşmakta yarar var.

Bilindiği gibi artık-değer oranı, nam-ı diğersömürü oranı artık-değerin (net kârın; brüt kâr, yönetici ücretleri katılarak kullanılsa, oran çok daha yüksek çıkacaktır) değişir sermayeye (üretken emekçilerin toplam ücreti) oranlanması ile elde edilir.  O da, 2104 yılı için Koç Holding’te % 196’dir (2.71 / 1.38).

***

Sansasyonel gazete haberini düzelterek bitirelim:

Koç Holding, “çalışanları ve yöneticileri ile birlikte çalışarak” katma değer yaratmadığı gibi, sadece ve sadece üretken çalışanlarının yarattığı yaklaşık her 3 TL’lik katma değerin 2 TL’sine el koyarak, çalışanlarını sömürerek kârına kâr katmaktadır.

“Aile” sırrını ifşa ediyoruz, biline…

Bu yazı www.sendika.org'da yayınlanmıştır.