Kuruluşunun 155. yıldönümünde Birinci'den Dördüncü Enternasyonal'e, bugünden geleceğin dünya partisine!
Eylül, dünya çapında işçi sınıfının öncüsünü inşa etme yolunda 74 yıl arayla iki büyük adımın atıldığı ay. İlki, 28 Eylül 1864'te "Uluslararası İşçi Birliği" adıyla, işçi sınıfının ilk dünya partisinin, yani Birinci Enternasyonal'in kuruluşu. Diğeri, 3 Eylül 1938'de "Dünya Devriminin Sosyalist Partisi" adıyla kurulan Dördüncü Enternasyonal'in kuruluşu. Bugün, işçi sınıfı uluslararası önderlikten yoksun, bir kez daha öncüsünü inşa etme görevi ile karşı karşıya. Bu görevi yerine getirecek bir mücadeleyi örebilmek için her şeyden önce bu tarihe bakmak gerek ki geleceğin enternasyonalini hangi mirasa sahip çıkarak inşa etmek gerektiğini, geçmiş deneyimlerin derslerini kavrayabilelim.
Uluslararası İşçi Birliği, işçi sınıfının ilk dünya partisi
Bundan 155 yıl önce, I. Enternasyonal, çeşitli ülkelerin sosyalistleri, işçi önderleri, sendikacıları ve anarşistleri tarafından burjuvazinin ulusçuluğuna karşı, tüm dünyada işçi sınıfının çıkarlarının ortaklığı yani işçi sınıfı enternasyonalizmi temelinde kuruldu. Marx, I. Enternasyonal'in kuruluşunda da sonraki dönem faaliyetlerinde de büyük rol oynamış olsa da I. Enternasyonal homojen bir örgüt değildi. Çok farklı ideolojik ve programatik yaklaşımlara sahip akımları bir araya getiren bir örgüt olması, bu akımların arasındaki çelişkiler ve anlaşmazlık sonucunda kuruluşundan 12 yıl sonra 1876 yılında I. Enternasyonal lağvedildi.
13 yıllık bir aranın ardından, 1889 yılında, yüz binlerce üyeye sahip partiler tarafından, ilkinden farklı olarak resmi programı Marksist olan İkinci Enternasyonal kuruldu. İçinde düzenle bütünleşmeye yatkın reformist bir kanadın adım adım güçlenmesi ve bu sağa kayışın Birinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde pratikte Enternasyonal'e üye partilerin savaşta kendi ülkelerinin burjuvazilerinin yanında yer alma noktasına varması ile birlikte, II. Enternasyonal proleter enternasyonalizmi temelinde işçi sınıfının dünya partisi olmaktan çıktı.
İşçi sınıfının uluslararası örgütlenmesinin zirvesi Komintern
İşçi sınıfının hareketi içindeki bu tahribata karşı mücadeleyi işçi sınıfı lehine sonuçlandıran, 1917 Ekim devriminin rüzgârı oldu. Tarihin gördüğü en büyük işçi sınıfı devriminin, işçi sınıfının iktidarı kalıcı olarak almasının yarattığı atmosferde, devrimden sadece iki yıl sonra 1919'da Üçüncü, diğer adıyla Komünist, Enternasyonal (kısa adıyla Komintern) kuruldu. Komintern, Ekim devriminin gücüne ve prestijine yaslanarak işçi sınıfının uluslararası öncüsünü yeniden ayağa kaldırma görevini yerine getirirken, Ekim devriminin ve kendi kuruluşunun ardındaki iki büyük önderi, Lenin ve Trotskiy'i de fahri başkan olarak seçiyordu. II. Enternasyonal, ilkinin ideolojik ve programatik olarak homojen olmamasının dersini çıkarmış, programatik olarak Marksist temellerde kurulmuştu. Komintern de, II. Enternasyonal'in ihanetinin ardından işçi sınıfı hareketi içinde milliyetçi ve reformist eğilimlerin güçlenmesinin derslerini çıkararak devrimci bir programı ve bu devrimci programı uygulayacak örgütsel ilkeleri benimsedi. Hızla çok geniş bir coğrafyaya yayıldı. Kitleselleşti.
Sovyetler Birliği'nde, bürokrasinin yeni ve ayrıcalıklı bir katman olarak ortaya çıkması ve giderek hakim konuma gelmesi, Stalinist bürokrasinin çıkarlarını korumak için emperyalist dünyayla barış politikasını benimsemesi sonucu, Komintern adım adım Sovyetler Birliği'nin dış politika aygıtı hâline geldi. Ve nihayet, 1924'te Lenin'in mezarı başında onun kurduğu Enternasyonal'i sonsuza kadar yaşatacağını söyleyen Stalin tarafından bir kongre bile toplanmadan 1943 yılında dağıtıldı.
81. yaşında yaşasın Komintern'in tek meşru vârisi IV. Enternasyonal!
Ekim devriminin ürünü olan Sovyet devletinin bürokratik yozlaşmasına karşı mücadele eden Lev Trotskiy, bu mücadelenin bir parçası olarak işçi sınıfının uluslararası örgütünün bir kez daha dünya devrimi amacına hizmet etmekten uzaklaştığını ve sınıfın uluslararası örgütten yoksun kalması tehlikesini erkenden gördü. Komintern'in kapatılmasından 5 yıl önce, 3 Eylül 1938'de Fransa'da Paris'in yakınlarında bir köyde 11 ülkeden 21 delegenin katılımıyla Dördüncü Enternasyonal, "Dünya Devriminin Sosyalist Partisi" adıyla kuruldu. Enternasyonalin kendisine seçtiği isim bu tarihsel arka plan bütünlüğü içinde neredeyse her şeyi anlatmaya yetiyor. IV. Enternasyonal'in amacı dünya devrimini bir kez daha işçi sınıfının programına yazarak dünya devrimi için mücadele etmektir. Bu bakımdan Stalinizm'in "tek ülkede sosyalizm" politikasına karşı dünya devrimini savunmaktadır ama Stalinizme karşı kurulmamıştır. Emperyalist kapitalizme karşı ve onu yenilgiye uğratmak amacıyla kurulmuştur. Trotskiy ve yoldaşlarının mücadelesi, Ekim devriminin ürünü olan Komintern'in siyasi ve örgütsel mirasının bayrağını yeniden yükseltme mücadelesidir.
IV. Enternasyonal'in 81 yıl önce kurulmasının anlamı ve bugün yeniden kuruluşu için çalışmanın gereği işte burada yatıyor. Görev Komintern'in yeniden kuruluşudur ve IV. Enternasyonal'in kuruluşu bu yönde atılmış en ileri adımdır. O yüzden kuruluşunun 81. yılında bir kez daha söylüyoruz: Yaşasın dünya devrimi! Yaşasın Komintern'in tek meşru vârisi IV. Enternasyonal!
Bu yazı Gerçek gazetesinin Eylül 2019 tarihli 120. sayısında yayınlanmıştır.
