Şili’de BES isyanı!

Amerika’dan sonra Şili’de de kitleler Koronavirüse meydan okuyarak sokaklara döküldü. Bilindiği gibi, Şili’de geçtiğimiz Ekim ayında patlak veren devrimci yükseliş, milyonlarca insanı, virüse karşı karantina önlemleri gelene kadar sokaklara dökmüştü. Aylarca süren mücadeleyi ülkenin sağcı başkanı Piñera ancak “Toplumsal Barış Anlaşması” başlığı altında bir referandum düzenleyerek kontrol altında tutabileceğini anlamıştı. Şimdi Ekim ayında bir referandum yapılması kabul edilmiş durumda.

Şili burjuvazisinin ve başkan Piñera’nın bu manevraları devam ederken ve ülke ağır bir Koronavirüs krizi ile başa çıkmaya çalışırken, Temmuz ayında halk yine eylemlere başladı. Bu sefer somut hedef AFP olarak anılan, bizde ise BES, yani bireysel emeklilik sistemi olarak bilinen ve emekliliği özel şirketlerin kaprislerine terk eden sistemdi. 1973’te seçimle başa gelmiş sosyalist başkan Allende’yi öldürerek iktidara geçen General Pinochet, Amerikalı neoliberal iktisatçılarının danışmanlığıyla Şili’de erkenden bir piyasa ekonomisi politikası uygularken tarihe geçen en önemli “reformu” bu BES sistemi olmuştu. İşte şimdi halk, yeniden ayağa kalkarak bu sistemi sorguluyor.

Meclis halkın baskısı altında BES fonlarının yüzde 10’unu halka dağıtmayı kabul etti. Ama emekçi halk bütün fonların kontrol altına alınmasını istiyor. Bu fonlar bir yandan özel şirketlere kârlı getiri sağlarken, bir yandan da kamu ve özel sektörün işletmeleri için ucuz kredi kaynağı olarak kullanılıyor. Aynen bizdeki fonlar gibi, mesela İşsizlik Fonu gibi, mesela kurmaya çalıştıkları Kıdem Tazminatı Fonu gibi. Bu yüzden Şili’nin devrimci güçleri bu fonların doğrudan işçi denetimine verilerek yağmalanmasının sona erdirilmesini talep ediyor.

Liman İşçileri Sendikası 17 limanı etkileyen bir grev düzenlerken, Şili’nin hep sınıf işbirlikçisi bir çizgi izlemiş olan Komünist Partisi’nin kontrolündeki güçlü sendika konfederasyonu CUT elini kolunu bağlamış Ekimi ve devrimci yükselişin tasfiyesini bekliyor. Ama CUT bürokratlarının huzuru önümüzdeki günlerde kaçabilir. İktidar partisi UDI, BES’lerin yüzde 10’unun halka dağıtılması konusunda yenilgiye uğrayınca bu sefer 1971’de Allende tarafından kamulaştırılmış olan dev bakır şirketi Codelco’yu özelleştirme fikrini ortaya attı. CUT üyesi Bakır İşçileri Federasyonu Codelco’yu felç etme tehdidini yükseltti. Şili’de bir yeni çatışma konusu gündemin ortasına oturuyor.

Bu yazı Gerçek Gazetesi'nin Ağustos 2020 tarihli 131. sayısında yayınlanmıştır.