Brisa'da Artık Değer (E. Ahmet Tonak - 03-09-2008)
Ne demiş Güler hanım, aktarıyorum: "Bizim çok üretmeye ve çok çalışmaya ihtiyacımız var. Ama bunu anlatamıyoruz. Lastik sektöründe ücretler hep yüksektir. Rahmetli Sakıp bey de bunu ‘Bu sektörün naturası böyle kurulmuş’ diyerek ifade ederdi.” Ardından ekliyor, Brisa"ya 2007"de yıllık işçi maliyetinin 47 bin 500 dolar civarında olduğunu, ancak geçtiğimiz kısa grevin ardından imzalanan sözleşme sonrası bu rakamın 2008 yılında 50 bin dolara ulaştığını, vs. Çok müştekiler bu durumdan, fabrika yı Mısır"a taşıyacaklarmış.
Kapital"i okur gibiyim. Her şey çok çıplak; burjuvazi çıplak, sermaye çıplak, tek çıplak olmayan ücretler! Güler hanımın bahsettiği ücretler "giydirilmiş" ücret tabir edilen, işçinin eline geçmeyen, yani net olmayan ücretdir. Brisa"da çalışan yaklaşık 1180 civarındaki işçinin ortalama net, ellerine geçen aylık ücret 2800 YTL civarında. Oysa, yıllık 47500 doları baz alınırsa, aylık ücret 6689 YTL oluyor. Bayağı farklı, değil mi?
Gazetelere yansımayan bir iki şey daha ifşa edelim. Şirketin yıllık raporu internette mevcut. Gidin bakın. Ne kazanmışlar 2007 yılında, nereye harcamışlar parayı, kim ne almış, v.s. Tabii açıklananlar resmi rakamlar, gayri resmisini kimse bilemez. Bu raporlar tamamen bir muhasebe hokkabazlığıdır. Bir örnek vereyim rapordan: 2007 başında Brisa"nın mobilya vs için kümülatif harcaması 17 milyon YTL imiş. Yıl sonunda kümülatif yıpranma için uygun görülen rakam -nasıl hesapladılarsa?- 5.7 milyon YTL. Bu arada ne olmuşsa olmuş, yıpranan eşyaların yıl sonu "book-value"su 9.8 milyon YTL"ye yükselmiş. Kısacası, saçmalıklar akrobasisi. Bu tip raporların doğasında vardır bu durum. Okuyun, hem satır aralarında kirli çamaşırlarını keşfedersiniz saygıdeğer şirketlerimizin, hem de bayağı eğlenirsiniz. Yine de resmi rakamlara dönelim biz, oradan bir iki bilgi:
- 2007 yılı satışlarından elde edilen gelir 751 milyon YTL
- 2007 yılı net (giydilmemiş!) kar 63 miyon YTL
- 2006 yılı net (giydilmemiş!) kar ise 42 miyon YTL
Övünçle duyuruluyor sermayedarlar için hazırlanmış şatafatlı raporda, 2006"dan 2007"ye net karımız yüzde 50 arttı diye. Sızlanan yok o zaman. Bizi, emek tarafında olanları, yani karın kaynağının artık değer olduğunu erken bunama ile unutmamış olanları, katma değerin nasıl paylaşıldığı ilgilendirir. Katma değer, bilenler bilir, hem ücret, hem de kar kısmı ile tamamen emekçiler tarafından yaratılır. Yani, katma değerden yarattığını kaptıran emekçilerdir, kapan ise burjuvalar. Taraflar bellidir. Emekçiler kaptırmamaya çalıştıkça, burjuvalar el koyduklarınla yetinmezler. Kendi aralarında, bir yıldan diğer yıla net karlarının yüzde 50 artmasıyla böbürlendikleri anda bile gözleri doymaz. Gazeteler aracılığıyla işçilere tehdit savururlar, "Mısır"a giderim," "Çin"e giderim" diye. Sermaye akışkan ya, akar gider. Fabrikalar sabit oysa, makinalar ağır, işçiler Kocaeli"de duruyorlar. Ya birgün birisi çıkıp, giderseniz gidin, biz üretime devam ediyoruz dese, ne olacak. Akıllara bile gelmesinden korkulan ihtimal.
Gelelim bizim anahtar kavramımıza, "artık-değer oranı"na. Marx, ara sıra kendini kaybedip, sömürü oranı der bu orana. Son yıllarda tedavülden düşen bu kavramı tekrar tedavüle sokuyorum, sıkı durun, hem de Brisa"nın şahsında.
Brisa işçilerini ellerine geçen ilgilendirir; ellerine ilerde geçme ihtimali olan, hastalandığında, emekli olduğunda yararlanıp, yararlanamayacağı belli olmayan giydirilmiş ücret değil. Neydi o net ücret? Ayda 2800 YTL. Brisa"da 1180 işçi çalıştığına göre, demek ki yıllık işçi maliyeti 42,8 milyon YTL"dir, 2007 yılında. Neydi o yıl Brisa"nın net, yani eline geçen karı? 62,5 miyon YTL. İşte bu net kar miktarını işçi maliyetine bölerseniz, kaba bir artık değer, ya da sömürü oranı hesabı yapmış olursunuz. Ben böldüm, ifşa ediyorum: yüzde 146! Açalım, 246 YTL katma değerin tamamını yaratan işçiye Brisa"da 100 YTL reva görülüyor, 146 YTL"sine ise el konuyor. Bir başka deyişle, Brisa işçileri her 8 saatin yaklaşık 3 saatini kendi geçimlerini sağlamak için, geriye kalan 5 saatini de Brisa"nın geçen yıl yüzde 50 artan net karlarını yaratmak için harcıyorlar!
Ve gözü doymayan Brisa"nın, Radikal"in tabiriyle "pusulası Mısır"ı gösteriyormuş." Pusulası şaşmış bu adamların.
Not: Bu yazı 30 Ağustos 2008'de BirGün'de yayınlanmıştır. Burada yazarının izniyle yayınlanmaktadır.
